「将門山」!

広坂朋信*1グノーシス的日本」http://homepage1.canvas.ne.jp/sogets-syobo/gendaisisou-s3.html


2013年のテクスト。
「佐倉宗吾」について言及されていた。


しばらく前のことだが、園遊会に出席した山本太郎参院議員が天皇に「手紙」を渡した騒動*2について、文部科学大臣が「田中正造のようでけしからん」という趣旨のコメントを発した。本当だとしたら実に嘆かわしい話で、こういう場合に日本の歴史に照らして真っ先に思い出されるべきは佐倉惣五郎(佐倉宗吾)であろう。そもそも田中正造自身が明治天皇に直訴に及ぶ際に佐倉惣五郎を意識していたはずである。下総国の名主佐倉惣五郎が将軍に直訴したというのは史実ではなく、講釈師や歌舞伎作者が伝説に取材して作りあげた虚像だとされているが、それならなおのこと、歴史オンチの大臣はさておき、役者であった山本議員にはこれを意識してほしかった。
 いわゆる佐倉義民伝は史実ではないが、江戸時代では特に政治がらみのことをリアルに描写することは禁じられていたので、芝居の観客も講釈の聴衆も、この物語が事実そのままだと思って受けとめたはずがない。しかし、決して荒唐無稽な話ではなく、いかにもありそうな物語として受けとめていたはずである。実際、物語の描く義民惣五郎は、江戸時代後期の一揆指導者の行動のモデルとなったし、その傾向は明治の自由民権運動、そして田中正造にまで引き継がれた。
 佐倉義民伝が、なぜそれだけの説得力を持ちえたのか。惣五郎伝説はもともとは一揆や越訴とは結びつけられていなかった。比較的早い時期の記録の一つとして馬場文耕『当時珍説要秘録』(1756)に「堀田相模守領知佐倉宗吾の宮建立の事」がある。それによると「大佐倉町の庄屋大友宗吾といふ者」が領主堀田上総介(上野介正信)の家臣と争論になり、「宗吾不届きなり」として、一族とともに将門山で磔の刑に処せられた。その祟りで堀田上総介は乱心して領地没収となった。その後、上総介の遠戚にあたる堀田相模守(正亮)が佐倉の領主に任ぜられたとき、宗吾の霊を弔うために立派な社を建てた、「さもおそろしき事也」、とこれだけの話である(引用は『叢書江戸文庫12馬場文耕集』国書刊行会より)。
 つまり、惣五郎伝説の原型は下総国佐倉に伝わっていた怨霊伝説であった。現在知られている佐倉義民伝は、この怨霊伝説に各地の一揆の指導者たちの事績を結びつけて物語化したものだろう。重税に苦しんだ佐倉領民がはじめは粘り強い順法闘争でのぞんだものの埒があかないどころか藩は弾圧によって不満を押さえこもうとした。ついには各村の名主たちが集まり、一揆か越訴かと熟議を重ねたすえ、一人でも犠牲は少ない方がよいと公津村の名主惣五郎が立って佐倉領民の願いを背に江戸へ旅立つ。一見するとリアルなこのストーリーの方が後世の付け足しであって、史実に近いのは御霊信仰に根ざした怨霊伝説の方なのである。しかし、佐倉義民伝の説得力は、後から追加されたリアルなフィクションによるものであることは間違いない。代表越訴による闘争の一つの典型例を描いているからだ。
山本太郎「直訴」事件とは懐かしいけれど、私が反応したのは別の箇所。「大友宗吾」とその一族が処刑された場所。「将門山」。「将門」って平将門のことですよね。最近、「将門」を巡って神田明神成田山は敵対的な関係にあるという話を取り上げたのだが*3、鐘山東勝寺(宗吾霊堂)と成田山との相性はどうなのだろうか。
佐倉付近の「将門山」を巡っては、


相馬小次郎「佐倉市(千葉県)」https://blog.goo.ne.jp/shuban258/e/c37ea2d9318b22c6d7dcf8ec4f6e27ec
「将門山 33.3m 鬼塚 38.1m 印旛郡酒々井町佐倉市境界 桜山 約30m 印旛郡酒々井町http://tenten.daa.jp/yama/masakado.html
まちづくり支援ネットワーク佐倉「本佐倉城跡近辺の古刹・史跡」https://net-sakura.jimdo.com/%E6%9C%AC%E4%BD%90%E5%80%89%E5%9F%8E/%E6%9C%AC%E4%BD%90%E5%80%89%E5%9F%8E%E8%B7%A1%E8%BF%91%E8%BE%BA%E3%81%AE%E5%8F%B2%E8%B7%A1/


とかが見つかったが、これらには「宗吾」伝説への言及はない。結び付けているものとしては、オカルト(陰謀理論)系の読み物ではあるけど、


山口敏太郎*4「【知られざる史実】佐倉宗吾と将門の因縁関係」https://mnsatlas.com/?p=23234

*1:http://d.hatena.ne.jp/t-hirosaka/ https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20060412/1144854960 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20060529/1148917245 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20060530/1148992085 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20060807/1154973887 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20060925/1159191532 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20070102/1167719644 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20070209/1171046447 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20070418/1176911089 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20080213/1202839903 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20080506/1210014939 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20080514/1210735134 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20080928/1222578269 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20081027/1225074961 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20090120/1232419149 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20081029/1225245720 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20090126/1232905092 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20090319/1237480149 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20090408/1239166127 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20090525/1243230456 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20090717/1247839211 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20090718/1247889060 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20091003/1254541059 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20091006/1254857703 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20091223/1261534214 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20100315/1268587006 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20100318/1268893681 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20100320/1269056550 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20100416/1271390292 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20100530/1275194736 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20100811/1281526648 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20100828/1282976283 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20100910/1284061939 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20101028/1288291972 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20110829/1314543718 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20110917/1316234152 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20111013/1318526708 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20111224/1324692134 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20120204/1328367486 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20120208/1328728552 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20120418/1334681554 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20120529/1338312298 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20130423/1366683831 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20130830/1377884073 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20130926/1380164962 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20131118/1384739906 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20160122/1453431194 https://sumita- m.hatenadiary.com/entry/20160902/1472832572 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20161029/1477756878 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20170105/1483579183 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20170117/1484662215 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20170207/1486476779 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20170224/1487907421 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20170908/1504843640 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20171201/1512057168 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20180123/1516727298 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20180514/1526232431 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20180827/1535385265 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/2019/01/10/114524

*2:Mentioned in https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20131101/1383315848 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20131103/1383409221 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20131104/1383526113 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20131104/1383565997 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20131115/1384444339

*3:https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/2019/01/03/023825

*4:See also https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20140721/1405957407