鷗外と美術

川西由里「美術界に残した足跡」『毎日新聞』2020年6月14日


曰く、


森鷗外*1は医学、文学の領域だけでなく、明治、大正期の美術界にも足跡を残した。美術家が登場する小説を執筆したほか、東京美術学校慶応義塾美術解剖学西洋美術史、美学を教え、さらには文部省美術展覧会(文展)の審査委員も務めた。また、美術家の友人も多かった。

(前略)美術に関わるきっかけを作ったのは、小説「うたかたの記*2の主人公のモデルとなった洋画家、原田直次郎*3だ。留学先のドイツ・ミュンヘンで知り合い意気投合した二人は、帰国後も歩調をあわせ、日本での洋画普及に尽力した。国粋主義の風潮から日本画が重視され、洋画が排斥されていた明治二十年代、鷗外は原田たち洋画家の活動を言論によって援護した。原田の作品を非難した論者に舌鋒鋭く切り返すこともあったが、鷗外が最も問題視したのは、偏りのある国の方針やジャーナリズムだった。
こうした活動も、明治三十二(1899)年、早すぎる原田の死によって途絶する。(略)
明治四十年に文展が開設されると、鷗外は洋画(のち彫刻も)の審査委員になった。この時、鷗外は四十五歳。原田と共闘した頃の熱血ぶりは影をひそめ、美術界を冷静に見つめるようになっていた。
さらに、大正に入ってからの、「若い美術家」、宮芳平*4高村光太郎*5との「対話」が言及される。1915年に発表された「天寵」という短篇は「美術学校生、宮芳平が、文展に落選したことに納得できず、その理由をきくために審査委員だった鷗外の自宅を訪ねた出来事を基に書かれた」。

*1:See also https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20061101/1162378555 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20080910/1221023275 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20080924/1222282860 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20120414/1334345971 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20141101/1414813511 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20170519/1495210579 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20180423/1524452052 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/2019/05/23/113327 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/2019/06/20/002830 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/2019/11/18/131108 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/2020/01/19/112906 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/2020/06/02/141148 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/2020/07/13/091854 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/2020/08/27/103158 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/2021/01/02/084830 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/2021/01/30/164048 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/2021/03/02/130833 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/2021/03/07/143835 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/2021/04/01/082958 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/2021/04/11/081055 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/2021/05/15/151346 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/2021/05/18/115415 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/2021/06/02/134646 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/2021/06/10/112034

*2:https://www.aozora.gr.jp/cards/000129/files/694_23250.html

*3:See eg. https://ja.wikipedia.org/wiki/%E5%8E%9F%E7%94%B0%E7%9B%B4%E6%AC%A1%E9%83%8E

*4:See eg. https://www.tobunken.go.jp/materials/bukko/9435.html

*5:See also https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20050819 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20101113/1289622047 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20110214/1297694798 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/20130425/1366912936 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/2019/05/23/113327 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/2019/05/29/124221 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/2020/01/07/104936 https://sumita-m.hatenadiary.com/entry/2021/06/17/091906